1. Dünya Savaşı, 1914-1918 yılları arasında dünyanın çeşitli kıtalarında birçok devletin iki gruba ayrılarak yaptığı, o zamana kadar benzeri görülmemiş büyük savaştır.
I. Dünya Savaşı’na girişimiz 1914; o zamanlar iktidarda olan İttihat ve Terakki Hükümetinin, Almanların tesiri altında kalarak kabul ettiği bir oldu bitti sonucudur. Bu savaş Osmanlı Devleti’nin sonu oldu. Türkiye’nin şehit, malul, yaralı, esir ve kayıplarının sayısı 4 milyona yaklaştı. Savaş sonunda, o zaman başkent olan İstanbul bile işgal edildi. Mondros Mütarekesi ile Osmanlı, tarihteki rolünü kurulacak yeni Türk Devleti’ne bıraktı. Halkımızın seferberlik dediği bu harpte, Türk Ordusu, şu 7 cephede, şan ve şerefle çarpıştı: Kafkasya, Galiçya, Makedonya, Çanakkale, Suriye, Filistin ve Irak. Savaş, bizim girişimizden, tam 4 yıl sonra, 11 Kasım 1918’de sona erdi. I. Dünya Savaşı’na, başta Avrupa kıtası olmak üzere, dünyanın 5 kıtasından pek çok devlet katıldı ve maddî kayıplar yanında, 10 milyondan fazla insan da öldü.
Bu savaşın gerçek sebebi, sanayileşmiş ülkeler arasında dünyada iktisadî ve siyasî hâkimiyeti ele geçirme mücadelesidir. Almanya’nın Avusturya-Macaristan ile 1879’da imzaladığı “İkili İttifak”, 1882’de İtalya’nın katılmasıyla “Üçlü İttifak” halini almıştı. Bu devletler civar bölgelerde nüfuz sahası elde etmeye, Avrupa ve Amerika kıtaları dışında sömürgeler sağlamaya çalışıyorlar, fakat daha önce aralarında dünyayı paylaşmış olan İngiltere, Fransa ve Rusya’nın muhalefetiyle karşılaşıyorlardı. Nitekim 1893’te Fransa ile Rusya arasında imzalanan anlaşmayı 1904’te Fransa ile İngiltere’nin anlaşması takip etmiş, 1907’de İngiltere Rusya ile de bir sözleşme yapmıştı. Böylece İngiltere, Fransa ve Rusya arasında “Üçlü İtilâf” meydana gelmişti.
“Üçlü İttifak” ve “Üçlü İtilâf” devletleri giderek silahlanıyorlardı. Bu rakip devletlerarasında herhangi bir vesile ile geniş çapta bir savaşın çıkması bekleniyordu. 28 Haziran 1914’te Avusturya-Macaristan veliahtı ile eşinin Saraybosna’da bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi, İttifak ve İtilâf devletlerinin zincirleme olarak birbirlerine savaş açmasına sebep oldu. 28 Temmuz 1914’te Avusturya-Macaristan’ın Sırbistan’a karşı savaşa girmesi üzerine Almanya da 1 Ağustos’ta Rusya’ya, 3 Ağustos’ta Fransa’ya, 4 Ağustos’ta Belçika’ya savaş ilân etti. 4 Ağustos 1914’te İngiltere anlaşmalar gereği Almanya’ya savaş ilân etti. Böylece tarihe I. Dünya Savaşı olarak geçen mücadele başlamış oldu. Savaşa daha sonra Japonya, Osmanlı Devleti, İtalya, Bulgaristan, Romanya, Amerika Birleşik Devletleri ve Yunanistan da katıldı. Savaş Avrupa’nın batı, doğu, Galiçya, Balkanlar ve güney cephelerinde cereyan etti. Osmanlı Devleti’nin katılmasıyla da Kafkasya, Filistin, Irak ve Çanakkale Boğazı’nda sürekli muharebeler oldu. Asya ve Afrika’daki sömürgelerde, açık denizlerde de çarpışmalar vuku buldu. Savaş, müttefik devletler de denilen, Üçlü İtilafın merkezî devletler adı ile tanınan, Üçlü İttifak’a karşı zafer kazanmasıyla sona erdi.
Kaynak: İslam Tarihi….
