29 EKİM CUMHURİYET BAYRAMI
Kurtuluş savaşı kazanıldıktan sonra mevcut anayasada değişiklik yapılarak cumhuriyet ilan edilmiştir. (29 Ekim 1923). En önemli devrimlerden birisidir. 23 Nisan 1920 de millet egemenliğine ve demokratik yapıya uygun olarak millet cumhuriyeti hak etmişti. Halkın seçtiği bir meclis yani yasama organı ve onun denetiminde iş gören bir hükümet vardı. Egemenliğin kayıtsız ve şartsız millete ait olduğu ilan edilmişti. Fakat, o zaman padişah taraftarları karşı gelir diye cumhuriyetten söz edilmemişti. Yeni Türkiye devletinde meclis başkanı hükümetin de başkanıydı. Bu durumda devlet başkanlığı boş gibi görünüyordu. Hatta devlet başkanlığının mevcut halifeye verilmesini isteyenler de vardı. Bu sırada bakanlar kurulu istifa etmiş ve yeni hükümet kurulamamıştı. 1921 anayasasına göre bakanları meclis seçiyordu. Vekiller bakanlar üzerinde anlaşamıyordu. Oysa, cumhuriyet ilan edilir ve cumhurbaşkanı seçilirse hükümetin kurulması da kolaylaşmış olacaktı.
Mustafa Kemal 28 Ekim 1923 akşamı yakın arkadaşlarını yemeğe çağırdı. Onlara, yarın cumhuriyet ilan edeceğiz dedi. Mustafa Kemal o sırada dışişleri bakanı olan İsmet paşa ile bütün gece çalışarak 1921 anayasasının birinci maddesinin sonuna “ TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN HÜKÜMET ŞEKLİ CUMHURİYETTİR”cümlesieklendi. Diğer maddelerde de gerekli değişiklikler belirtildi.Ertesi gün tasarı halk fırkası genel kurulunda görüşülüp kabul edildi ve meclise sunuldu. Türkiye büyük millet meclisi o gün, 29 Ekim 1923 Pazartesi yaptığı toplantıda kanun tasarısını inceleyerek yaşasın cumhuriyet sesleri arasında saat 20. 30 kabul edildi. Vekiller ayağa kalkıp bu kararı uzun süre alkışladılar. Hemen cumhurbaşkanı seçimine geçildi. Yeni Türk devletinin kurulmasında ve istiklal savaşının kazanılmasında en büyük hizmeti veren Ankara milletvekili gazi Mustafa Kemal paşa oy birliği ile cumhurbaşkanı seçildi.
Kürsüye gelen Kemal paşa kararın önemini belirtti. Türkiye tarihinde başlayan bu yeni dönem hakkında düşüncelerini ve programını açıkladı. Bu konuşmasını “ her zaman muhterem arkadaşlarımın ellerine çok içten ve sıkı bir şekilde sarılarak onlardan kendimi bir an bile ayrı görmeyerek çalışacağım. Milletin güvenini her zaman dayanak kabul ederek, hep birlikte ileri gideceğiz. Türkiye cumhuriyeti mutlu ve başarılı olacaktır sözleri ile konuşmasını bitirdi. Cumhuriyet ülkenin her yerinde yüz bir pare top atışı ile kutlandı. ( Burada anti parantez ifade etmeliyim ki Kürt kardeşlerimiz de bunun coşkusu içindeydiler.)
Mustafa Kemal cumhurbaşkanı olarak seçildiği andan itibaren İsmet paşayı hükümeti kurmakla görevlendirdi ve başbakan atadı. Bu suretle ebedi yaşayacak olan ve bu gün 90. yıl önce kurulmuş olan ve 90. yılını kutladığımız cumhuriyetimizi emin ellere ve Türk gençliğine teslim ederek nice asırlar yaşatılacağın inanıyor ve aziz milletimin bu bayramını kutluyorum.
