Bundan 96 yıl önce Mustafa Kemal ATATÜRK 16 mayıs 1919 akşamı küçük ve eski Bandırma vapuru ile İstanbul’dan ayrıldı 19 mayıs 1919 da fırtınalı bir havada Samsun’a çıktı. Amacı, kurtuluş savaşı içinde geleceği planlarını çizmek ve 23 nisan ile 29 ekim cumhuriyeti kurmayı planlıyordu. Ülkenin durumu çok karanlıktı. Ordu yıpranmış, millet yorgun ve yoksul düşmüştü. Ordunun elinden silahları alınmıştı. Düşmanlar her yana yayılmıştı. Azınlıklar devletin çökmesi için ellerinden her gelen ihaneti yapıyorlardı. Mustafa Kemalin amacı milletin isteğine uygun olarak hemen kurtuluş savaşına hazırlanmak ve bağımsız bir Türk devleti kurmaktı. Bu amaçla hemen çalışmaya koyuldu. Telgraf şebekesinden yararlanarak komutan ve valilerle irtibat sağladı. Bölgelerde kurulmakta olan müdafaayı hukuk ve reddi ilhak dernekleri ile bağlantı kurmağa başladı. Samsun’da bir hafta kaldıktan sonra daha rahat çalışabilmek için Havza’ya geldi.
Yolda arabası bozuldu. Arkadaşları ile birlikte yüksek tepelerden yaya gitmek zorunda kaldı. Burada dağ başını duman almış marşını söylediler. Bu bölgelerdeki kuvvetlerden yararlanarak Samsun ve çevresindeki Rumları yola getirdi. Güvenliği sağladı. Anadolu ve Trakya’daki komutanlıklara ve sivil yöneticilere, Müdafaayı hukuk derneklerine Havza’dan ilk genelgeyi gönderdi. (28 Mayıs 1919). Durumun çok kötü olduğunu, dünya ile ilişkimizin kesildiğini açıkladı ve milletin büyük ve heyecanlı mitingler yapması, milli hareketlerin arttırılması ve canlandırılmasını bildirdi. İzmir bilgesi kısa sürede örgütlenmişti. Efeler hemen Mustafa Kemalle iş birliği yapmağa karar verdi. Yabancıların İstanbul’da hükümete baskı yapması sonucu Mustafa Kemal geri çağrıldı. Mustafa Kemal padişaha çektiği uzun bir telgrafla ülkenin tehlikeli ve karışık durumunu bütün açıklığı ile belirtti. Millete karşı aldığı görevi sonuna kadar sürdüreceğini, İstanbul’a dönmeyeceğini, gerekirse memuriyetten ayrılıp milletin içinde kalıp vatan için çalışacağını bildirdi.
Bu sırada İngiliz’lerin Diyarbakır çevresindeki birliklerden toplayıp Samsun’ gönderdikleri binlerce tüfek mekanizmasına el koydu. Bundan sonra Havza’dan ayrılarak Amasya’ya geldi. Burada Amasya genelgesini hazırladı. Amasya genelgesinde, vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir. İstanbul hükümeti üzerine aldığı sorumluluğun gereğini yapamamaktadır. Milletin bağımsızlığı yine milletin güçlüğü yenme kararı kurtaracaktır. Milletin durumunu gözden geçirmek ve hak isteyen sesini dünyaya duyurmak için her türlü etki ve denetimden uzak milli bir kurulun varlığı gereklidir. Hemen toplanmak üzere Sivas’ta milli bir kongrenin toplanması kararlaştırılmıştır. Bunun için her ilden üç delegenin en kısa zamanda yola çıkarılması gereklidir. Bu her ihtimale karşı gizli tutulmalıdır. Bu genelge milletin kendisini kurtarmak için kendisinin vereceği kararın gerekçesi ve çağrısıydı.
Mustafa Kemal doğu Anadolu müdafaayı hukuku milliye derneğinin kongresinde bulunmak üzere Sivas’a ve oradan da Erzurum’a geldi. İstanbul hükümetine görevine son verildiğine dair bir telgraf gönderdi. Hemen harbiye nezaretine ve padişaha telgrafla durumu bildirdi. Çok sevdiği askerlikten istifa ettiğini bildirdi. Bundan sonra Erzurum ve Sivas kongreleri ile genel durumu tespit etti ve ilgili yerlere bildirdi. 19 Mayıs 1919 tarihi Atatürk’ün fiilen idareyi eline alma tarihi olarak bilinmelidir. Atatürk çok güvendiği gençliğe vatan savunmasını emanet ederek bu bayramı gençlik ve spor bayramı olarak gençlere armağan etti. Bu bayram ülkemizde ve dış temsilciliklerimizde kutlanmakta ve Atatürk anılmaktadır. Bu bayramın halkımıza ve gençliğimize kutlu olmasını diliyorum.
