Fatih Sultan KAR

Rize'nin il oluşunun 99. yıl anısına Lazisatan sancağından Rize vilayetine

  • 0
  • 0
  • 481

Lazistan Sancağı Osmanlı Devleti'nde önce Trabzon Eyaletine, sonra Trabzon Vilayeti'ne bağlı idari birimlerden biridir. 20 Nisan 1924 tarihinde ise bağımsız hale getirilmiş Rize Vilayeti adını almıştır.

EYALETTEN VİLAYETE
Lazların ülkesi olan Lazistan'ı kapsayan Lazistan sancağı 1851 yılında ortaya çıktı ve sancak bu tarihte Trabzon Eyaleti'ne bağlıydı. Osmanlı Devleti 1867 yılında eyaletten vilayet sistemine geçti ve 1869 yılında Trabzon Eyaleti'nin yerini Trabzon Vilayeti aldı. 1869 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'ne göre Trabzon Vilayeti, batıdan doğuya doğru Canik sancağı, Trabzon sancağı, Gümüşhane sancağı ve Lazistan sancağı olmak üzere dört sancaktan oluşuyordu. Lazistan sancağı, üç kaza ile sekiz nahiyeyi kapsıyordu. Bunlar Batum kazası ve Çürüksu nahiyesi, Acara-i Süfla nahiyesi ile Acara-i Ulya nahiyesi, Livana kazası ve Maçahel nahiyesi, Arhavi kazası ve Hopa nahiyesi, Gönye nahiyesi, Atina nahiyesi ile Hemşin nahiyesi idi.

Lazistan sancağının yıllar içinde idari yapısı değişmiştir. 1875 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'ne göre sancak yedi kaza ve beş nahiyeden meydana geliyordu. Bu tarihte Batum kazasına 18 köy ve 1 mahalle, Çürüksu kazasına 17 köy, Acara-i Süfla kazasına 34 köy, Acara kazasına 22 köy, Maçahel nahiyesine 26 köy, Hopa kazasına 23 köy, Arhavi nahiyesine 34 köy, Gönye nahiyesine 21 köy, Atina kazasına 25 köy, Hemşin nahiyesine 33 köy, Livana kazasına 58 köy ve 5 mahalle, Heba-Klaskur nahiyesine 11 köy bağlıydı. Bu tarihte Lazistan sancağında 21.811 hane bulunuyordu. 

DOKSAN ÜÇ HARBİ SONRASİ
SANCAK MERKEZİ RİZE OLDU

Doksan üç Harbi'nin ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla 1878 yılında Lazistan sancağının önemli bir bölümü Rus İmparatorluğu'na bırakıldı. Batum kazası, Livana kazası, Acara kazası, Gönye, Maçahel ve Heba-Klaskur nahiyeleri Rusya İmparatoruluğu sınırları içinde kaldı. Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki sınır Hopa kasabasından geçiyordu. Sancağın merkezi Rize kasabasına taşındı. Sınırları değişmiş olan Lazistan sancağı Rize, Atina ve Hopa kazalarından oluşuyordu. Rize kazası daha önce Trabzon sancağına bağlıydı. 

Hemşin nahiyesi Atina kazasına, Arhavi nahiyesi Hopa kazasına bağlıydı.1900 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'ne göre ise Lazistan sancağı, Rize kazası ve bu kazaya bağlı Mapavri, Karadere ve Kurayıseba nahiyeleri, Atina kazası ve bu kazaya bağlı Hemşin nahiyesi, Hopa kazası ve bu kazaya bağlı Arhavi ve Vice nahiyelerinden oluşuyordu.

RİZE’NİN VİLAYET OLUŞU
Osmanlı İmparatorluğu döneminde vilayetlerin bir alt yönetim basamağı durumunda olan sancakların varlığına, 20 Nisan 1924 yılında çıkarılan bir kanunla son verilmiş ve bütün sancaklara (çok azı müstesna) vilayet statüsü kazandırılmıştır.

LAZİSTAN SANCAĞI’NDAN RİZE’YE
Lazistan Sancağı da isim değişikliğiyle Rize Vilayeti adını almıştır. Bu vilayet Sarp sınır kapısından İyidere’ye kadar olan bütün sahil şeridini içine alıyordu.  O dönemde Hopa kazasının Kemalpaşa, Arhavi ve Viçe nahiyeleri, Atina kazasının Ardeşen ve Hemşin nahiyeleri, Rize Merkez kazasının Mapavri, Karadere ve Kuraiseba nahiyeleri vardı. Artvin ayrı bir vilayet olarak kurulmuştu. Yeni kurulan bu vilayetin de Şavşat, Borçka ve Yusufeli olarak üç kazası bulunuyordu.

RİZE OLDU ÇORUH
Vilayet taksimatında ikinci esaslı değişiklik, 20.05.1933 tarihli 2197 sayılı kanunda olmuştur. Kanun bazı vilayetleri ilga etmiş, bazılarını da birleştirerek tek vilayet haline getirmiştir. Kanunun vilayet değişikliklerini konu alan maddeleri şunlardır:

*Artvin ve Rize vilayetleri birleştirilerek merkezi Rize olmak üzere Çoruh Vilayeti teşkil edilmiştir. Artvin Vilayet merkez kazası mülhakatını ihtiva eden Artvin Kazası’nın merkezi haline konulmuştur. Bu düzenleme ile Rize ili sınırları içerisine dahil edilen Artvin, vilayet olma özelliğini yitiriyordu.

Vilayet taksimatında, dönemin üçüncü ve son esaslı değişikliği 25.12.1935 tarih ve 2885 sayılı kanunla yapılmıştır. 4 Ocak 1936’da neşredilerek yürürlüğe giren kanunun vilayet teşkillerine ait maddeleri şunlardır:

*Borçka, Artvin, Şavşat kazaları ile Erzurum Vilayetleri’nin Yusufeli Kazası’nı ihtiva etmek ve merkezi Artvin olmak ve Çoruh Vilayeti adı ile anılmak üzere yeni bir vilayet kurulmuş ve bugünkü Çoruh Vilayeti’nin Rize ve Pazar kazalarından ibaret kalan kısmına merkezi Rize olmak üzere, Rize Vilayeti adı verilmiştir.

Kaynakça
*Tahir Tezer, Osmanlı Yer Adları, Ankara, 2007
*Trabzon Vilayeti Salnameleri 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara

Yorum Yap

Yazarın Diğer Yazıları

Bizim Derenun İnsanı Abdurrahim Albayrak

  • 0
  • 0
  • 23

Elleri Kelepçeli Fenerbahçe Başkanı Ve Rize Mebusu

  • 0
  • 0
  • 66

Çayeli Haytefli Sucu Baba

  • 0
  • 0
  • 72

Size Bize Hepimize Yeter Rize'de

  • 0
  • 0
  • 61

NASIL DA ÇAPRPARDI KALPLER ŞENOL BİROL GOL DİYE

  • 0
  • 0
  • 211

SÜLEYMAN KAZMAZ’IN ANILARINDA RİZE’NİN İŞGAL YILLARI

  • 0
  • 0
  • 80

Rizeliler Hep Atasının Yanında Olmuştur

  • 1
  • 0
  • 856

Rize Eski Valisi Kamil Nezih Okuş

  • 0
  • 0
  • 186

Bilir misin Hemşehrim Rize’nin Köylerini

  • 0
  • 0
  • 148

Çayeli’nin Eski Adının Çaybaşı Olduğunu Biliyor muydunuz?

  • 0
  • 0
  • 128

Rize İkizdere Gezmişoğullarından Deniz Gezmiş

  • 0
  • 0
  • 217

Karadeniz'in İncisi Güzellik Mabedi Rize

  • 0
  • 0
  • 163

Onu Dünya Gıpta İle İzliyor Ödüllendiriyor Ya Biz?

  • 0
  • 0
  • 188

1922 Yılında Rize

  • 0
  • 0
  • 200

Pazarspor’un 50. Yıl Etkinliği İstanbul'da Yapıldı

  • 0
  • 0
  • 170

Türk Sanat Müziğinin Yıldızı Yüksel Uzel Vefat Etti

  • 0
  • 0
  • 247

Türkiye'nin İlk Yerli Boya Üreticisi Hayırsever İş Adamı Ahmet Hamdi İshakoğlu

  • 0
  • 0
  • 231

Rize İlinin Yakın Tarihine Dair Hatıralar

  • 0
  • 0
  • 513

TÜRK SİYASETİNDE AYKIRI BİR PORTRE

  • 0
  • 0
  • 231

BİR KÜLTÜR ABİDESİ TULUMU KONUŞTURAN ADAM: REMZİ BEKAR

  • 0
  • 0
  • 301

ÜLKE YÖNETİMİNDE SÖZ SAHİBİ RİZE PAZARLILAR

  • 0
  • 0
  • 337

RİZE GÜNLERİ ÜZERİNE

  • 0
  • 0
  • 265

PAZARLILAR BİRLİĞİ DERNEĞİ GENEL KURULU YAPILDI

  • 0
  • 0
  • 334

Vefatının 14. Yılı Anısına (18 Kasım 2009)

  • 0
  • 0
  • 622

Servet Yardımcı: Rize Hatıralarımızın Şehridir

  • 0
  • 0
  • 358

KAZIM KARTAL’IN RİZE ÇAY TARİHİNE KATKILARI

  • 1
  • 0
  • 474

KİMLER GELDİ KİMLER GEÇTİ

  • 0
  • 0
  • 504

Futbol Sahalarının Arap Ahmet’i

  • 0
  • 0
  • 538

Çamlıhemşin Çinçivalı Murat Karayalçın’ın Anıları

  • 0
  • 0
  • 389

1946 Yılında Hazırlanan Rize Şehri Kat'i İmar Planı

  • 0
  • 0
  • 442

RİZE TURİZMİNDE POTANSİYEL VAR

  • 0
  • 0
  • 364

RİZELİ SİYASİLERİN DARBE HATIRALARI

  • 0
  • 0
  • 367

ŞAMPİYON RİZESPOR (1973-74 SEZONU)

  • 0
  • 0
  • 372

Rize Sporundan Bir Yıldız Kaydı

  • 0
  • 0
  • 422

O Artik Çok Sevdi̇ği̇ Ci̇mi̇l’i̇n Topraklarinda

  • 0
  • 0
  • 469

24 SAATTE 24 FUTBOLCU TRANSFER EDEN RİZESPOR’A SELAM OLSUN

  • 0
  • 0
  • 511

Rize'nin eskimeyen milletvekili Sami Kumbasar

  • 0
  • 0
  • 570

Nerede o eski bayramlar

  • 0
  • 0
  • 405

Rizespor Süper Lig'de Lobimiz Amatör Kümede

  • 2
  • 1
  • 541

Dönemine Damgasını Vurmuş Bir İsim

  • 0
  • 0
  • 746

Dönemine Damgasını Vurmuş Bir İsim Rize Milletvekili TBMM Başkanı Fuat Sirmen

  • 0
  • 0
  • 403

Birlikten kültür doğuyor

  • 0
  • 0
  • 407

Eski İstanbul’un Rizeli Kabadayıları

  • 2
  • 0
  • 10830

Rizespor’un unutulmaz kalecisi Sinan Yenigün

  • 0
  • 0
  • 465

Tarihinden sayfalar

  • 0
  • 0
  • 381

Yazında doğası, çayı ve insanıyla Rize-2

  • 0
  • 0
  • 446

Rize'nin ünlü futbolcuları

  • 0
  • 0
  • 549

Yazında doğası, çayı ve insanıyla Rize-1

  • 0
  • 0
  • 339

Rizeli Savcı Yusuf İzzet Akçal ve Şair Nazım Hikmet’in Bursa Cezaevi hatıraları

  • 0
  • 0
  • 383

Memleket Kokulu Sanatçı Emin Yağcı'nın Ardından

  • 0
  • 0
  • 407

19 Mayıs'ta Doğdu Aşkımız

  • 0
  • 0
  • 408

Gol Kralı zeki ve çevik Rizespor'u Oktay Çevik

  • 0
  • 0
  • 452

Rize Malpet'ten futbolun zirvesine baba hakkı istedi Beşiktaşlı oldu ona Arap Ahmet derlerdi

  • 0
  • 0
  • 486

Rizelilerin hemşerilik teklifini kabulünün 100. Yılı Anısına

  • 0
  • 0
  • 400

Lefter: Rizeliler'i Rize'yi hiç unutmadım

  • 1
  • 1
  • 455

Merhum Başbakan Ahmet Mesut Yılmaz'ın Rize Sevgisi

  • 0
  • 0
  • 389

Çayın Başkentinden Türkiye’nin Başkentine Ankara Kent Konseyi Başkanı Halil İbrahim Yılmaz

  • 0
  • 0
  • 346

Rize'nin il oluşunun 99. yıl anısına Lazisatan sancağından Rize vilayetine

  • 0
  • 0
  • 481

Rize'nin il oluşunun 99. yılı anısına

  • 0
  • 0
  • 415

Bir Futbol ve Rizespor Emekçisi: Zafer Numan Kanburoğlu

  • 0
  • 0
  • 346

Kurtuluşa yürek koymuş bir Rizeli Mehmet(Ağa) Ekşioğlu

  • 2
  • 0
  • 573

Türk Ordusuna Rizelilerin Hediyesi: Rize Teyyaresi

  • 0
  • 0
  • 354

Aspetli hayırsever Ali Rıza Mete'nin vefatının 7. yılı anısına

  • 1
  • 0
  • 386

Vekil Olmak/Asıl Kalmak

  • 0
  • 0
  • 363

Laz Ziya, Ziya Kalkavan

  • 1
  • 0
  • 427

Rize İlinin Bir Lobisi Yok

  • 1
  • 3
  • 750

Unutulmaz Başhekim

  • 1
  • 0
  • 390

Belediye Bloklarında Sona Yaklaşılıyor

  • 2
  • 0
  • 403

Rize Pazar Tarih Yazar

Rize ilçe ilçe ele alınmalı bir sosyo kültürel envanter çıkarılmalı.....

  • 6
  • 0
  • 633

Rize Günleri Rize'ye Yakışır Olmalı

  • 3
  • 0
  • 572

DEĞERLİ SANATKÂR VE GÖNÜL İNSANI ÇAYELİLİ HEMŞEHRİMİZ DURSUN KARACA’NIN ARDINDAN

Bir Çayeli sevdalısı. Bir İstanbul Beyefendisi. Bir cumhuriyet sevdalısı. Eski futbolcu, eski belediye başkan yardımcısı. Kalıcı eserlere imza atmış bir sanatkar ve en önemlisi gönül insanı Dursun Karaca ağabeyimizi kaybetmenin derin üzüntüsü içindeyiz.

  • 0
  • 0
  • 123

Vefatının İkinci Yılı Anısına Ahmet Mesut Yılmaz ve Hatıralar

  • 0
  • 0
  • 434

BU TOPRAKLARDAN BİR CİMİLLİ İBO GEÇTİ

  • 0
  • 0
  • 1125

RİZE'NİN KAYBOLAN SEMBOLLERİ

  • 0
  • 0
  • 1661

RİZE’NİN NOSTALJİK DEĞERİ TURİST OTEL VE HATIRALAR

  • 0
  • 0
  • 2370

TURGUT KIRAN’IN ARDINDAN

  • 0
  • 0
  • 3350

RİZE BİZİMDİR VE BAŞKA RİZE YOKTUR

  • 0
  • 0
  • 2349

MÜTEVAZI BİR EFSANE: ALİ YAVUZ

  • 1
  • 0
  • 10332

ÇAY YAPRAĞI ESRA ALKAN'IN KALEMİNDEN DİLE GELDİ

  • 0
  • 0
  • 1062

RİZESPOR'UN KURULUŞ TARİHİ DEĞİŞTİRİLEMEZ

  • 0
  • 0
  • 2056

19 MAYIS TARİHİ RİZESPOR BAYRAMI OLARAK İLAN EDİLMELİDİR

  • 0
  • 0
  • 1176

RİZELİ FUTBOLCULARDAN OLUŞAN RİZESPOR TARİH YAZIYORDU

  • 0
  • 0
  • 6297

TÜRK SİYASET TARİHİNİN İKİ BEYEFENDİ İSMİ: YUSUF İZZET AKÇAL VE EROL YILMAZ AKÇAL

  • 0
  • 0
  • 3502

TÜRK SİYASETİNİN RENKLİ İSMİ: OSMAN KAVRAKOĞLU

  • 0
  • 0
  • 3595

BELEDİYECİLİĞİN BABASI: AYTEKİN KOTİL

  • 0
  • 0
  • 1381

NE RİZE’DE VEFA İSİMLİ BİR SEMT NE DE RİZELİ DE VEFA VAR

  • 0
  • 0
  • 1035

KOCA KAPTAN GÜRSEL AKSEL, RİZESPOR VE VEFA

  • 0
  • 0
  • 800

OLİMPİYAT VE DÜNYA ŞAMPİYONU RİZE’NİN GURURU: KAZIM AYVAZ

  • 0
  • 0
  • 1129

ATATÜRK’ÜN KADIM DOSTU RİZELİ MATARACI MEHMET EFENDİ

  • 1
  • 0
  • 1793

RİZE ESKİ HÜKÜMET TABİBİ: DOKTOR MEHMET ALİ GÜVEN

  • 0
  • 0
  • 1019

GERİYE HOŞ BİR SEDA KALDI

  • 0
  • 0
  • 894

RİZELİLERİN DERVİŞ ALİ’Sİ

  • 0
  • 0
  • 844

YEŞİL MAVİ RENKLER DÜNDAR AKDENİZ’İN ARMAĞANI

  • 0
  • 0
  • 961

TURGUT AKSOY’UN ARDINDAN: ÖZEL İNSANDI, GÜZEL İNSANDI

  • 0
  • 0
  • 1101

AZMİ KANDEMİR YAŞAYAN TARİHTİR

  • 0
  • 0
  • 1092

ÜÇ GÜZEL ADAM VE ÜÇEL

  • 0
  • 0
  • 749

TÜRK SİYASET TARİHİNİN RENKLİ İSMİ ALİ TOPUZ'UN ARDINDAN

  • 0
  • 0
  • 747

SİYASETTE SOL KANAT FUTBOLDA STOPER: ALPER TAŞ

  • 0
  • 0
  • 678

'BİZİM SASU' CENGİZ SARIOĞLU

  • 0
  • 0
  • 876

RİZE ÇAYINA ADANAN BİR ÖMÜR: MEHMET ZİHNİ DERİN

  • 0
  • 0
  • 821

RİZE SİYASET TARİHİNDEN RENKLİ BİR POTRE: MEHMET TALAT DOĞAN

  • 0
  • 0
  • 720