Fatih Sultan KAR

Bir kentin ardında kalan! Rize'nin meşhur 'Kara Valisi' Mehmet Hurşıt Akkaya!

  • 0
  • 0
  • 464

“Rize’ye vardı Vali / Üstelik Kara Vali
Tayini çıktı gitti / Nefes aldı ahali...”

Rize tarihinde ardından en çok söz ettiren vali hiç şüphesiz Lazistan Sancağının son Mutasarrıfı ve Rize İlinin ilk Valisi, ‘Kara Vali' lakaplı Mehmet Hurşit Akkaya’dır.

MEMLEKETİN HER YANINDA GÖREV YAPTI
Mehmet Hurşit Akkaya, 1881 yılında Van’da doğmuştur. Babasının adı Reşat, annesinin adı Refika'dır. İdadî eğitiminin ardından Kaymakamlık sınavını kazanarak Van Vilâyeti İdare Meclisi'nde ikinci kâtip olarak memuriyet hayatına başladı. Daha sonra Hoşap kazası Tahrir Emlâk Kitabetinde ve Muradiye Nüfus Müdürlüğü'nde çalıştı. 1912 yılında Reşadiye nahiyesine müdür oldu. 1916 yılında Cerablus ve Nizip nahiye müdürlükleri, 1916-17 yılları arasında Harran, 1917 yılında Suruç ve Birecik ile 1917-20 yılları arasında tekrar Harran kaymakam vekilliklerinde bulundu. 1920 yılında Beypazarı kaymakamlığına önce vekâleten sonra asaleten atandı. 1920-21 yılları arasında Ayaş, 1921-12 yılları arasında Düzce, 1922 yılında da Akdağmadeni, 1922-23 yılları arasında Göynük ve 1923 yılında Şile kaymakamlığı görevini yürüttü.

LAZİSTAN SANCAĞI’NIN SON, RİZE İLİNİN İLK VALİSİ
13 Eylül 1923 tarihinde Lazistan (Rize) sancağı mutasarrıfı oldu. 20 Nisan 1924 yılında çıkarılan kanunla son bütün sancaklara vilayet statüsü verilmesi ile aynı göreve vali olarak devam etti. Rize’de görev yaptığı süreçte bölgede bulunan eşkiyalara taviz vermemesi ve asayişin sağlanmasında başarılı olmuştur. Tavizsiz davranışları ve sert mizacı dolayısıyla halk arasında kendisine ‘Kara Vali/Deli Vali' gibi lakaplar takılmıştı. Şark Orduları Komutanı Kazım Karabekir’in (1922), Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün (17-18 Eylül 1924) Rize ziyaretlerinde kendilerine eşlik etmiştir.

ÇOK HAREKETLİ BİR DÖNEMDE RİZE VALİSİ İDİ
Bugün halen tartışılan ve 25 Kasım 1925 tarihinde çıkarılan, adına 'Şapka Kanunu' sonrasında bu kanunu bahane ederek, ülkenin diğer bölgelerinde olduğu gibi Rize Güneysu’da da başlayan 'ayaklanma' ve baskınları, o dönemde Rize Valisi olan Mehmet Hurşit Bey, derhal telgrafla Ankara’ya bildirir. İsyancılar, Ankara'da yaşanan gelişmelerle Mustafa Kemal'in öldürüldüğü, İsmet Paşa'nın ise derdest edildiğini ileri sürmektedir. Valinin çektiği telgrafın ardından, Ankara'nın talimatıyla Trabzon’dan takviye kolluk kuvvetleri Rize’ye gönderilir ve Güneysu İsyanı bastırılır. Bu sırada “Hamidiye Kruvazörünün Rize açıklarına gelip dağları topa tuttuğu” iddia edilse de, ardından halkın buna karşı, “Atma Hamidiye atma vergi de vereceğiz, şapka da gideceğiz” manisini söylediği, o gün bugün süren bir halk söylevinden öteye gidememiş, bu konuyu gündeme getiren isimler ise ortaya herhangi bir belge koyamamıştır.

DELİ Mİ? YOKSA TAVİZ VERMEYEN Mİ?
Onun döneminde Rize ilinde kamu kurumlarında düzen getirilmiştir. Rize şehir meydanı onun zamanında yapılmış, Rize ilinin kurtuluşa yürek koymuş ve şehit olmuş insanlar için Rize Meydanı’nda Rize Abidesi yaptırılmıştır. Rize Meydanında bulunan Kadiri Tarikatı Şeyhi Şeyh Ali Semerkandi’nin türbesi bu düzenlemeler sırasında yıkılmıştır. Rize Eski Belediye Başkanı Ekrem Orhon, 1955 yılında ajandasına şu notu düşmüştür: “Her fani gibi bizde eserlerimizle gideceğiz. Yapılan her şeyin uzun ömürlü olması lazımdır. Hiç olmasa bir insan ömrü kadar uzun olmalıdır. Yoksa Kara Vali’nin (Mehmet Hurşit Akkaya’nın) eserleri gibi sizinkiler de yok olur. Muhalefete geçtiğiniz gün övünecek tek bir işiniz olmaz.”

RİZE’DEN MİLLETVEKİLİ OLMAK İSTEDİ
31 Ocak 1926 tarihinde Ardahan valiliğine atandı. Bu görevinin ardından vekâlet emrine alındı. Kısa bir süre sonra emekli edildi. Sonraki yıllar İstanbul'da ticaretle uğraştı. Sular İdaresi yönetim kurulu üyeliği, Beyoğlu Kızılay Şubesi Başkanlığı, CHP Galata Bucak Başkanlığı görevlerinde bulundu. 21 Temmuz 1946 ve 21 Mart 1950 tarihlerinde yapılan milletvekili genel seçimleri için partisi CHP'den Rize Milletvekili aday adayı müracaatı olsa da aday yapılmadı. İkamet ettiği İstanbul Yeni Çarşı Zeki Paşa Apartmanı 7 numaralı dairede, 7 Temmuz 1953 tarihinde vefat etti. Rize'de görevli bulunduğu dönem asayişin sağlanmasında önemli hizmetlerde bulunmuştur.

Kaynakça
* Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler Ali Çankaya Örnek Matbaası Ankara 1954
*Rize’nin tarihe gömülen vakıf eserleri İshak Güven Güvelioğlu Rize Araştırmaları Vakfı İstanbul 2017
*Rize’nin Yönetim Tarihi Orhan Naci Ak Çınar Eğitim Yardımlaşma Derneği Yayını Rize 2008
*Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivleri
*Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivleri

Yorum Yap

Yazarın Diğer Yazıları

Rizelilerin Derviş Ali’si Memiş Ali Usta

  • 0
  • 0
  • 407

Rizespor Ve Bir Şampiyonluk Hatırası

  • 0
  • 0
  • 232

Galatasaray Spor Kulübü'nün Rize Pazarlı başkanı Sedat Ziya Kantoğlu

  • 0
  • 0
  • 352

Aramızdan Ayrılışının 16. Yılı Anısına

  • 0
  • 0
  • 248

Kimler Geldi Kimler Geçti

  • 0
  • 0
  • 348

Dünya madalya takıyor ya biz

  • 0
  • 0
  • 539

Bu topraklardan bir Cimilli İbo geçti

  • 0
  • 0
  • 677

PFDK Eski Başkanı Karaahmetoğlu Hayatı Kitap Oldu

  • 0
  • 0
  • 691

İçimizden biri halkın sesi Ayhan Alptekin

  • 0
  • 0
  • 713

RİZE’DEN DÜNYAYA AÇILAN PENCERE: YELKENCİLER

  • 0
  • 0
  • 563

İşte böyle bir adamdır Fehmi Memişoğlu

  • 0
  • 0
  • 649

Rize deyip geçilmez...

  • 1
  • 0
  • 721

Atma türkü geleneğinin atası

  • 0
  • 0
  • 668

Çayelili Ali Fuat Albayrak'ın ardından

  • 0
  • 0
  • 722

Pazarlılar Birliği'nde kitap tanıtımı ve imza günü

  • 0
  • 0
  • 618

Rize çayının tarihinden kesitler

  • 0
  • 0
  • 601

Türk denizcilik tarihinin unutulmaz Rizelisi

  • 0
  • 0
  • 643

Baba Reis Ekrem Orhon'dan anlamlı mektup

  • 0
  • 0
  • 642

Orhan Balta sendikacılık tarihinde iz bıraktı

  • 0
  • 0
  • 691

İkizdereli 'Gezmişoğulları'ndan: Deniz Gezmiş

  • 1
  • 0
  • 940

Servet Yardımcı: Her şey Rize'de başladı

  • 0
  • 0
  • 545

Karaahmetoğlu'ndan Yardımcı'ya tam destek

  • 0
  • 0
  • 619

Rize İyidere Sarayköylü ölümsüz bir kahraman: Kahraman Kalkavan

  • 0
  • 0
  • 609

Onların da yolu Rizespor'dan geçti

  • 0
  • 0
  • 599

Rize Belediye Eski Başkanı Ziya Çalışır

  • 0
  • 0
  • 587

Rize siyasetinin güçlü hafızası Sami Kumbasar

  • 0
  • 0
  • 593

30 KUPONA ALINMADI BU VATAN KURTULUŞ MUHACİRLİK VE RİZE

  • 0
  • 0
  • 514

Bir kentin ardında kalan! Rize'nin meşhur 'Kara Valisi' Mehmet Hurşıt Akkaya!

  • 0
  • 0
  • 464

En büyük silahı hayal gücü olan bilge bir gezgin: Cemal Gülas

  • 1
  • 0
  • 569

Mapavrili Dursun Ali Sarıoğlu

  • 0
  • 0
  • 650

Ne Söyledim Sana Ne Söyledim Hiç Oralı Olmadın

  • 0
  • 0
  • 603

Kızıldere Katliamının 52. Yılında Ardeşen Öceli Cihan Alptekin

  • 0
  • 0
  • 1312

Milli Mücadelenin Unutulmaz Deniz Kahramanlığı

  • 0
  • 0
  • 535

Bizim Derenun İnsanı Abdurrahim Albayrak

  • 0
  • 0
  • 576

Elleri Kelepçeli Fenerbahçe Başkanı Ve Rize Mebusu

  • 0
  • 0
  • 710

Çayeli Haytefli Sucu Baba

  • 0
  • 0
  • 562

Size Bize Hepimize Yeter Rize'de

  • 0
  • 0
  • 495

NASIL DA ÇAPRPARDI KALPLER ŞENOL BİROL GOL DİYE

  • 0
  • 0
  • 662

SÜLEYMAN KAZMAZ’IN ANILARINDA RİZE’NİN İŞGAL YILLARI

  • 0
  • 0
  • 547

Rizeliler Hep Atasının Yanında Olmuştur

  • 1
  • 0
  • 1401

Rize Eski Valisi Kamil Nezih Okuş

  • 0
  • 0
  • 767

Bilir misin Hemşehrim Rize’nin Köylerini

  • 0
  • 0
  • 692

Çayeli’nin Eski Adının Çaybaşı Olduğunu Biliyor muydunuz?

  • 0
  • 0
  • 622

Rize İkizdere Gezmişoğullarından Deniz Gezmiş

  • 0
  • 0
  • 1100

Karadeniz'in İncisi Güzellik Mabedi Rize

  • 0
  • 0
  • 552

Onu Dünya Gıpta İle İzliyor Ödüllendiriyor Ya Biz?

  • 0
  • 0
  • 649

1922 Yılında Rize

  • 0
  • 0
  • 612

Pazarspor’un 50. Yıl Etkinliği İstanbul'da Yapıldı

  • 0
  • 0
  • 546

Türk Sanat Müziğinin Yıldızı Yüksel Uzel Vefat Etti

  • 0
  • 0
  • 713

Türkiye'nin İlk Yerli Boya Üreticisi Hayırsever İş Adamı Ahmet Hamdi İshakoğlu

  • 0
  • 0
  • 632

Rize İlinin Yakın Tarihine Dair Hatıralar

  • 0
  • 0
  • 1071

TÜRK SİYASETİNDE AYKIRI BİR PORTRE

  • 0
  • 0
  • 569

BİR KÜLTÜR ABİDESİ TULUMU KONUŞTURAN ADAM: REMZİ BEKAR

  • 0
  • 0
  • 716

ÜLKE YÖNETİMİNDE SÖZ SAHİBİ RİZE PAZARLILAR

  • 0
  • 0
  • 825

RİZE GÜNLERİ ÜZERİNE

  • 0
  • 0
  • 625

PAZARLILAR BİRLİĞİ DERNEĞİ GENEL KURULU YAPILDI

  • 0
  • 0
  • 747

Vefatının 14. Yılı Anısına (18 Kasım 2009)

  • 0
  • 0
  • 986

Servet Yardımcı: Rize Hatıralarımızın Şehridir

  • 0
  • 0
  • 787

KAZIM KARTAL’IN RİZE ÇAY TARİHİNE KATKILARI

  • 1
  • 0
  • 958

KİMLER GELDİ KİMLER GEÇTİ

  • 0
  • 0
  • 1130

Futbol Sahalarının Arap Ahmet’i

  • 0
  • 0
  • 943

Çamlıhemşin Çinçivalı Murat Karayalçın’ın Anıları

  • 0
  • 0
  • 781

1946 Yılında Hazırlanan Rize Şehri Kat'i İmar Planı

  • 0
  • 0
  • 969

RİZE TURİZMİNDE POTANSİYEL VAR

  • 0
  • 0
  • 726

RİZELİ SİYASİLERİN DARBE HATIRALARI

  • 0
  • 0
  • 716

ŞAMPİYON RİZESPOR (1973-74 SEZONU)

  • 0
  • 0
  • 743

Rize Sporundan Bir Yıldız Kaydı

  • 0
  • 0
  • 823

O Artik Çok Sevdi̇ği̇ Ci̇mi̇l’i̇n Topraklarinda

  • 0
  • 0
  • 846

24 SAATTE 24 FUTBOLCU TRANSFER EDEN RİZESPOR’A SELAM OLSUN

  • 0
  • 0
  • 902

Rize'nin eskimeyen milletvekili Sami Kumbasar

  • 0
  • 0
  • 1175

Nerede o eski bayramlar

  • 0
  • 0
  • 777

Rizespor Süper Lig'de Lobimiz Amatör Kümede

  • 2
  • 1
  • 891

Dönemine Damgasını Vurmuş Bir İsim

  • 0
  • 0
  • 1074

Dönemine Damgasını Vurmuş Bir İsim Rize Milletvekili TBMM Başkanı Fuat Sirmen

  • 0
  • 0
  • 755

Birlikten kültür doğuyor

  • 0
  • 0
  • 760

Eski İstanbul’un Rizeli Kabadayıları

  • 2
  • 0
  • 11768

Rizespor’un unutulmaz kalecisi Sinan Yenigün

  • 0
  • 0
  • 899

Tarihinden sayfalar

  • 0
  • 0
  • 747

Yazında doğası, çayı ve insanıyla Rize-2

  • 0
  • 0
  • 786

Rize'nin ünlü futbolcuları

  • 0
  • 0
  • 985

Yazında doğası, çayı ve insanıyla Rize-1

  • 0
  • 0
  • 691

Rizeli Savcı Yusuf İzzet Akçal ve Şair Nazım Hikmet’in Bursa Cezaevi hatıraları

  • 0
  • 0
  • 777

Memleket Kokulu Sanatçı Emin Yağcı'nın Ardından

  • 0
  • 0
  • 788

19 Mayıs'ta Doğdu Aşkımız

  • 0
  • 0
  • 762

Gol Kralı zeki ve çevik Rizespor'u Oktay Çevik

  • 0
  • 0
  • 806

Rize Malpet'ten futbolun zirvesine baba hakkı istedi Beşiktaşlı oldu ona Arap Ahmet derlerdi

  • 0
  • 0
  • 909

Rizelilerin hemşerilik teklifini kabulünün 100. Yılı Anısına

  • 0
  • 0
  • 698

Lefter: Rizeliler'i Rize'yi hiç unutmadım

  • 1
  • 1
  • 790

Merhum Başbakan Ahmet Mesut Yılmaz'ın Rize Sevgisi

  • 0
  • 0
  • 764

Çayın Başkentinden Türkiye’nin Başkentine Ankara Kent Konseyi Başkanı Halil İbrahim Yılmaz

  • 0
  • 0
  • 683

Rize'nin il oluşunun 99. yıl anısına Lazisatan sancağından Rize vilayetine

  • 0
  • 0
  • 892

Rize'nin il oluşunun 99. yılı anısına

  • 0
  • 0
  • 959

Bir Futbol ve Rizespor Emekçisi: Zafer Numan Kanburoğlu

  • 0
  • 0
  • 709

Kurtuluşa yürek koymuş bir Rizeli Mehmet(Ağa) Ekşioğlu

  • 2
  • 0
  • 1084

Türk Ordusuna Rizelilerin Hediyesi: Rize Teyyaresi

  • 0
  • 0
  • 681

Aspetli hayırsever Ali Rıza Mete'nin vefatının 7. yılı anısına

  • 1
  • 0
  • 781

Vekil Olmak/Asıl Kalmak

  • 0
  • 0
  • 684

Laz Ziya, Ziya Kalkavan

  • 1
  • 0
  • 929

Rize İlinin Bir Lobisi Yok

  • 1
  • 3
  • 1141

Unutulmaz Başhekim

  • 1
  • 0
  • 817

Belediye Bloklarında Sona Yaklaşılıyor

  • 2
  • 0
  • 750

Rize Pazar Tarih Yazar

Rize ilçe ilçe ele alınmalı bir sosyo kültürel envanter çıkarılmalı.....

  • 6
  • 0
  • 1032

Rize Günleri Rize'ye Yakışır Olmalı

  • 3
  • 0
  • 1008

DEĞERLİ SANATKÂR VE GÖNÜL İNSANI ÇAYELİLİ HEMŞEHRİMİZ DURSUN KARACA’NIN ARDINDAN

Bir Çayeli sevdalısı. Bir İstanbul Beyefendisi. Bir cumhuriyet sevdalısı. Eski futbolcu, eski belediye başkan yardımcısı. Kalıcı eserlere imza atmış bir sanatkar ve en önemlisi gönül insanı Dursun Karaca ağabeyimizi kaybetmenin derin üzüntüsü içindeyiz.

  • 0
  • 0
  • 123

Vefatının İkinci Yılı Anısına Ahmet Mesut Yılmaz ve Hatıralar

  • 0
  • 0
  • 726

BU TOPRAKLARDAN BİR CİMİLLİ İBO GEÇTİ

  • 0
  • 0
  • 1993

RİZE'NİN KAYBOLAN SEMBOLLERİ

  • 0
  • 0
  • 2106

RİZE’NİN NOSTALJİK DEĞERİ TURİST OTEL VE HATIRALAR

  • 0
  • 0
  • 2709

TURGUT KIRAN’IN ARDINDAN

  • 0
  • 0
  • 3665

RİZE BİZİMDİR VE BAŞKA RİZE YOKTUR

  • 0
  • 0
  • 2693

MÜTEVAZI BİR EFSANE: ALİ YAVUZ

  • 1
  • 0
  • 10696

ÇAY YAPRAĞI ESRA ALKAN'IN KALEMİNDEN DİLE GELDİ

  • 0
  • 0
  • 1343

RİZESPOR'UN KURULUŞ TARİHİ DEĞİŞTİRİLEMEZ

  • 0
  • 0
  • 2364

19 MAYIS TARİHİ RİZESPOR BAYRAMI OLARAK İLAN EDİLMELİDİR

  • 0
  • 0
  • 1464

RİZELİ FUTBOLCULARDAN OLUŞAN RİZESPOR TARİH YAZIYORDU

  • 0
  • 0
  • 6630

TÜRK SİYASET TARİHİNİN İKİ BEYEFENDİ İSMİ: YUSUF İZZET AKÇAL VE EROL YILMAZ AKÇAL

  • 0
  • 0
  • 3793

TÜRK SİYASETİNİN RENKLİ İSMİ: OSMAN KAVRAKOĞLU

  • 0
  • 0
  • 3934

BELEDİYECİLİĞİN BABASI: AYTEKİN KOTİL

  • 0
  • 0
  • 1733

NE RİZE’DE VEFA İSİMLİ BİR SEMT NE DE RİZELİ DE VEFA VAR

  • 0
  • 0
  • 1340

KOCA KAPTAN GÜRSEL AKSEL, RİZESPOR VE VEFA

  • 0
  • 0
  • 1114

OLİMPİYAT VE DÜNYA ŞAMPİYONU RİZE’NİN GURURU: KAZIM AYVAZ

  • 0
  • 0
  • 1597

ATATÜRK’ÜN KADIM DOSTU RİZELİ MATARACI MEHMET EFENDİ

  • 1
  • 0
  • 2286

RİZE ESKİ HÜKÜMET TABİBİ: DOKTOR MEHMET ALİ GÜVEN

  • 0
  • 0
  • 1349

GERİYE HOŞ BİR SEDA KALDI

  • 0
  • 0
  • 1243

RİZELİLERİN DERVİŞ ALİ’Sİ

  • 0
  • 0
  • 1193

YEŞİL MAVİ RENKLER DÜNDAR AKDENİZ’İN ARMAĞANI

  • 0
  • 0
  • 1806

TURGUT AKSOY’UN ARDINDAN: ÖZEL İNSANDI, GÜZEL İNSANDI

  • 0
  • 0
  • 1403

AZMİ KANDEMİR YAŞAYAN TARİHTİR

  • 0
  • 0
  • 1419

ÜÇ GÜZEL ADAM VE ÜÇEL

  • 0
  • 0
  • 1067

TÜRK SİYASET TARİHİNİN RENKLİ İSMİ ALİ TOPUZ'UN ARDINDAN

  • 0
  • 0
  • 1110

SİYASETTE SOL KANAT FUTBOLDA STOPER: ALPER TAŞ

  • 0
  • 0
  • 985

'BİZİM SASU' CENGİZ SARIOĞLU

  • 0
  • 0
  • 1341

RİZE ÇAYINA ADANAN BİR ÖMÜR: MEHMET ZİHNİ DERİN

  • 0
  • 0
  • 1195

RİZE SİYASET TARİHİNDEN RENKLİ BİR POTRE: MEHMET TALAT DOĞAN

  • 0
  • 0
  • 1047