Şehirler için tarihi yapılar gibi o şehrin maneviyatı, temsili açısından yapılan abideler, semboller ve anıtlarda önemlidir. Rize şehri tarihi yapılarına sahip çıkmadığı gibi sembollerine anıtlarına da sahip çıkmamıştır. Bu bağlamda Rize Meydan’ında 1922 yılında açılışı yapılan Rize Abidesi, 1973 yılında yapılan Rize Çayı’nı ve Çay Sanayini temsil eden Anıt, Rize Ziraat Bahçesi’nde çay tarımının başlamasını temsil eden 1922 yılında yapılan anıt zamanla yok edilmiştir.
Rize Abidesi
Rize Meydanı’nda Rize’nin son mutasarrıfı ve Cumhuriyetin ilk valisi olan Mehmet Hurşit’ın (Kara Vali) yıktırdığı Şeyh Ali Semerkandi hazretlerinin türbesi vardı. Türbenin hemen yanında ise açılışı Kazım Karabekir Paşa tarafından 1922 yılında gerçekleştirilen ve Kurtuluş Savaşı’nda şehit olan Rizeliler anısına yaptırılan Rize Abidesi yer alıyordu. Rize iline ait tarihi fotoğrafların 1928 yılı öncesine bu anıt gözükmektedir. Nasıl kaldırıldığı ve akıbetinin ne olduğu konusunda bir bilgimiz yoktur.
Rize Abidesi’nin Açılışı (1 Aralık 1922)
Rize Çayını ve Çay Sanayisini Temsil Eden Anıt
1973 yılında Cumhuriyetin 50. Yılı kutlamaları kapsamında Rize'de çay tarımını ve sanayisini temsil edecek bir anıt yapılması için ÇAYKUR'un kurucu genel müdürü Şeref Özgül tarafından Asım Beşikçi görevlendirilir. Beşikçi o sırada aynı zamanda kurucusu olduğu ÇAYKUR Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı görevini yürütmektedir. Çay tarımı için 2,5 yaprak çay filizi ve çay sanayisi için bir çarkın olduğu bir tasarımı hazırlar. Bu tasarımımın maketini varsa alternatif tasarım maketlerini yapması için KTÜ mimarlıktan arkadaşı Necip Ünal'dan destek alır. Getirilen maketlerden ilk düşüncesini yansıtan maketi beğenir ve işe koyulur.
Anıtın imalatı için kalıpları Zihni Derin Çay Fabrikası marangozhanesinde rendeli ve lamba zıvanalı olarak mobilya yapar gibi yaptırılır. Beton için en uygun granülometrik agrega (kum-çakıl) Tirebolu Çay Fabrikası elemanlarınca Tirebolu sahillerinden temin edilip fabrikanın kamyonuyla Rize'ye getirilir. Ve anıt tamamen özveri ve öz değerlerle tamamlanır ve 50. Yıl törenlerine yetiştirilir. Daha sonra kimler tarafından ne amaçla sökülüp çöpe atıldı bilmiyorum. Yıllarca Rize ilinin sembolü olarak işlev görür. Rize’yi ziyaret edenler önünde etrafında fotoğraf çektirirler. Rize ilini tanıtıcı fotoğrafların baş aktörü olur. 19 Mayıs 1983 yılında Rize Meydanına Atatürk Heykeli konulmasıyla sökülür ve maalesef Zihni Çay Fabrikası arkasında çürümeye terk edilir.
Bir zamanlar Rize meydanında iki buçuk yapraktan oluşan Çay figürü ve çalışmayı azmi temsil eden dişli motifinde heykel yer alıyordu. Sol başta fotoğrafta anıtın yapımını üstlenen Asım Beşikçi (Çay filizi ortasında ayakta) ve arkadaşları gözükmektedir. (1973)
Rize Ziraat Bahçesi Fidanlık Anıtı
1922 yılında Rize Ziraat Bahçesi Fidanlığına Ziraat ve Bahçe Kültürleri Müdürü Kemal Atila tarafından
Rize Ziraat Bahçesi’nde çay tarımının başlamasını temsil eden bir anıt yaptırılır. Üzerinde Atatürk büstü ve fidanlıkta çalışanları molaya çağıran bir zil bulunan anıt zamanla yok olmuştur. Akibeti hakkında da bilgi edinemedik.
Ziraat ve Bahçe Kültürleri Müdürü Kemal Atilla bahçenin kuruluşu anısına kurulan anıtta gözüküyor.
Rize'de çay tarımını ve sanayisini temsil ve azmi temsile eden iki buçuk yaprak çay ve dişliden oluşan heykelin günümüzde yeniden düzenlenen Rize Meydanının ortasına çok yakışacağını düşünüyorum. Tabi karar yetkililerin.. Değerlerimize sahip çıkalım. Onları üretenleri unutmayalım ve yaşatalım.
