“Türk gibi kuvvetli” derler Avrupa’da. Elbette burada kastettikleri Türklerin bilek gücüdür, beyin gücü değil…
Oysa batının kaba, yapay ve sadece fiziki güce dayanan kahramanlarının yanında, bizim daha çok keskin zekâ ürünü ve düşündürücü ifadeleri kullanan, nüktedan insanları kahramanlaştırdığımız görülmüştür. Nasrettin Hoca, Hacivat-Karagöz, Keloğlan, Karadenizli Temel zekalarıyla, fıkralarıyla ve nüktedan ifadeleriyle bizim halk kahramanlarımız olmuşlardır. İlk etapta bu kahramanlar aklımıza gelse de aslında Anadolu’nun her ilinde, her köyünde bir Nasrettin Hoca bir Hacivat-Karagöz vardır.
Osmanlı’da padişahların bir emirle kelle aldırdığı dönemde dahi, toplumdaki düşünürlerin padişahları eleştirmesi ve ya onlara karşı verdikleri hazır cevaplar, toplumumuzun genlerindeki bu nüktedanlığı gösterir.
Yine topluma yön veren “Kim olursan ol yine gel.” diyen Mevlana, “Bir kez gönüI yıktın ise bu kıIdığın namaz değiI, yetmiş iki miIIet dahi eIin, yüzün yumaz değiI.” diyen Yunus Emre, “EIine, beIine, diIine sahip ol.” diyen Haci Bektaşi Veli’nin yanında atasözlerimizde, özlü sözlerimizde, deyişlerimizde vurgu hep aynıdır: Sevgi, dürüstlük ,samimiyet, alçak gönüllülük, kalp kırmamak…
Cumhuriyetin ilk yıllarında, tek partili dönemde dahi siyasilerin konuşmalarında bir incelik, bir nezaket vardı. Millet Partisi’nin siyasi arenada var olmaya çalıştığı bir dönemde,Osman Bölükbaşı’nın nükteli meclis konuşmaları, taraflı tarafsız herkes tarafından hala toplumda örnek gösterilir. Siyasi çekişmelerin en yoğun yaşandığı 12 Eylül öncesi liderleri, aralarında geçen konuşmalarda, hiçbir zaman saygı duvarını aşmazlardı. Olağanüstü şartların yaşandığı bu dönemde bile bu liderlerin aynı anda katıldıkları açık oturumlar, saatlerce sürebiliyordu ve hiçbir tatsızlık olmadan da sonuçlanabiliyordu.
Toplum hayatında da konuşmalar, atışmalar ve tartışmalar bir nezaket içerisinde yapılırdı. Düğünlerimizdeki atışmalarda en ağır sözler bile nükteli bir biçimde ifade edilirdi ve bundan kimse alınmazdı.
Belki fazla okuyan bir toplum değildik, ancak sözlü kültürümüz ve ifademiz oldukça gelişmişti. Her ortamda laf ustalarına, şairlere büyük hürmet gösterilirdi. Düğünlere-derneklere, bayramlara bu insanların sohbetleri, türküleri, atışmaları tat verirdi.
Ancak son yıllar içerisinde durum biraz farklılık gösterdi. Türk’ün ağzındaki nezaket ve nükteli ifadelerin yerini daha yavan, kırıcı, ahlak ve görgü kurallarını zorlayan sözler aldı.
Özellikle siyasilerin birbirlerine yaptıkları aşağılayıcı hakaretlerin yanında, toplum olarak da siyasiler tarafından pek alışık olmadığımız sözlere muhatap olduk.
Millet vekilleri, iş adamları, ileri gelenler! ülkenin bütün imkanlarını kendi menfaatleri doğrultusunda kullanmaları, yedi cetlerini garanti altına almış olmalarından çok, bu aşağılayıcı sözlerdi asıl dokunan…Erzurum’da eşkıyalar tarafından evi soyulup hem de dövülen bir vatandaşın dediği gibi, “Tamam madem çalırsın öyleyse ne diye vurırsın…”
Bu tür sözler, birilerine övgü gibi gelse de birilerine hakaret gibi gelmesi, cumhuriyetle birlikte kat ettiğimiz insana saygı, vatandaşlık ve insan hakları seviyesiyle alakalıdır.
Oysa insan tek şey ister hayatta, insan yerine konulmak ister…”Gölge etme başka ihsan istemem.” diyen Diyojen misali…
Özellikle de cumhuriyetle birlikte, sosyal hukuk devleti anlayışını benimsememiz ve vatandaş! olabilme çabaları içerisinde, bu sözlere muhatap olmak daha bir üzücüdür.
Elbette vatandaş olabilenlere…
Aslında eleştirideki kabalık ve hakaret, eleştirinin ve tartışmanın amacına ulaşmadığını gösterir. Bu tür konuşmalar, sadece sizin gibi düşünenleri mutlu eder, diğer kesimlerde ise nefret uyandırır. Çünkü insan, düşünceden ziyade hakaretlerin etkisinde kalır ve misliyle cevap vermek ister.
Değerli dostlar!
Her şeye rağmen biz, ağzımızdan nezaket ve saygı sözcüklerini eksik etmeden konuşalım. En ağır eleştirileri yaparken bile…
Saygılarımla…Hoşça Kalın…
