Ceyhun KALENDER

BİZİM SİYASETİMİZ:YEŞİL ALTIN

  • 0
  • 0
  • 1472

Çocukluğumda duymuştum bir büyüğümüzden: “Çay Rizelinin namusudur.” diye. O gün pek bir anlam verememiştim. Daha sonraki yıllarda çay konu olduğunda hep bu söz aklıma gelirdi.

Bunu daha iyi anlamak için çay üretiminden önce Rize’deki ekonomik ve sosyal hayatı biraz olsun bilmek gerekir.

Şu anda 70 yaşın üzerindekiler iyi bilir. II. Dünya Savaşı yılları, öncesi ve sonrası… Tarım alanları az. Yetiştirilebilecek ürün çeşidi de sınırlı. Mısır, fasulye, patates…vs. Hayvancılık yapılıyor ama ekmek yok…En temel gıda maddesi mısır. O da yeterli değil. İnsanlar kadın, çocuk, yaşlı demeden dağlarda işledikleri keresteleri sırtlarında önce köylere, sonra da Rize’ye götürüp, karşılığında bir avuç mısır alarak evlerine dönüyorlar. Geniş aile… Evlerde nüfus fazla… Ertesi gün yine aynı meşakkat..Kısacası açlık kol geziyor. Rizeli perişan…

Bu arada Rize`de yaygın olan, “Menderes geldi milletin karnı doydu” anlayışı, II.Dünya Savaşı sonrası, 1947 yılında önerilen ve 1948-1951 yılları arasında yürürlüğe konan ABD kaynaklı Marshall ekonomik yardım paketinden başka bir şey değildir. Tabii ki bunun faturasını daha sonra ekonomik ve siyasi olarak fazlasıyla ödettiler.

Konumuza dönecek olursak, ülkemizde, belki de bütün dünyada, bir ürünün insanların kaderini bu denli değiştirdiği pek görülmemiştir. Çay üretimine bağlı olarak, Doğu Karadeniz Bölgesi’ne yılda yaklaşık 1 milyar dolar para girmektedir. Bunun da yaklaşık 700 bin doları Rize’deki ekonomiye can vermektedir.

Çayın ülkemizdeki tarihine ve önemine de bakacak olursak; Rize’de ilk olarak yeni yeni üretilmeye başlanan yaş çay yaprağı Zihni Derin atölyelerinde işlendi. Giderek yaş çay üretiminin artması nedeniyle çay fabrikası kurma zorunluluğu ortaya çıktı. İlk çay fabrikasının temeli 21 Haziran 1946 tarihinde atılarak, 60 ton/gün kapasiteli olarak 1947 yılında Rize’nin Fener mevkiinde işletmeye açıldı.

Çay, dünyada sudan sonra en fazla içilen ve içme alışkanlığı gittikçe artan bir gıda ve içecek maddesidir. Özellikle de dünya üzerinde yetiştiği alanların sınırlı olması bakımından, Rize için ayrı bir önemi vardır ve ülkemiz için stratejik üründür.


Dünyanın tek natürel çayı olarak, hiçbir kimyasal katkının olmadığı, herhangi bir ilaçlamanın yapılmadığı çay, Rize’de üretilmektedir.

Ancak zaman, içerisinde çayla ilgili çıkarılan kanunlar her ne kadar çayı ve üreticiyi korumaya yönelik olsa da, çay giderek ekonomik değerini kaybetmiş, insanlar artık çaydan geçinemez duruma gelmişlerdir.

Bunu durumu daha iyi açıklayabilmek için, geçmişten günümüze doğru yaş çay fiyatlarına bir bakmak gerekir. Çayın önemini vurgulamak için de bu kıyaslamayı altınla yapalım:

Bir Reşat Altınının 9 lira olduğu 1938 senesine kadar, yaş çayın kilo fiyatı 60 kuruş olarak tespit edildi. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 150 kuruş, 1949 da ortalama olarak 180 kuruş, 1954’te 200, 1957’de 250, 1959’dan itibaren 300 kuruş olarak belirlendi.

Üretici 1940’ta 25 kg yaş çayla bir Reşat Altını alırken, 2005’te aynı altını alabilmek için 267 kg yaş çay vermek durumuna düşmüştür. Günümüz de ise durum çok daha vahimdir. Bir Reşat Altını için yaklaşık 600 kg “yeşil altına” ihtiyaç vardır.

Çay ve üretici için asıl karamsar günler, Çaykur’un tekel olma özelliğine 1984’te son verilerek, çayda “ serbest  piyasa” dönemine geçilmesiyle başlar. Başlangıçta,serbest piyasanın rekabeti artıracağı ve buna bağlı olarak da çayın değerinin artacağı düşünülürken, tam tersi, üretici, özel sektörün oyuncağı haline gelmiştir. Vatandaş, Çoluğuyla çocuğuyla,bin bir zahmetle toplayıp, fabrikanın kapısına kadar götürdüğü çayının bedelini, 3-5 yıl sonra alabilmiş ve ya hiç alamamıştır.

Özel sektörün üreticiye karşı olan fırsatçı tavrı, bugün daha acımasız noktalara gelmiştir. Kampanyanın açılmasıyla birlikte kg başına 1 TL’ye kadar fiyat veren özel sektör, Çaykur’daki kotaların dolmasıyla bu fiyatı 80-70 en son da 60 kuruşa kadar düşürmektedir. Yani ton başına üreticinin yaklaşık 600 TL’si özel sektörün cebine girmektedir.

Bu süreçte devletin bu durumu düzenleyici tedbirler almaması ve ya almak istememesi, üreticinin de örgütlenerek dayanışma içinde olamaması, özel sektörün bu piyasada daha çok at koşturacağı anlamına gelmektedir.

Özet olarak, günümüzde 774 bin dekar alan üzerinde, 204 bin üretici aile ile beraber yaklaşık 1 milyon insan çay tarımı yapıyor ve bu işten ekmek yiyor. Bütün olumsuzluklara rağmen, Rize ekonomisini ayakta tutan çaydır. Ancak çay, Rizelinin gündeminde çok alt sıralardadır. Emeklisiyle, işçisiyle, çiftçisiyle, esnafıyla Rize’de yaşayan herkes çaya bağımlıdır ve çayın kıymetini bilmelidir. Bunun için, “çay Rizelinin namusudur ve sahip çıkılmalıdır.”

 

Yorum Yap

Yazarın Diğer Yazıları

SİVİL TOPLUM

  • 0
  • 0
  • 4254

DERE NEREDE?

  • 0
  • 0
  • 4458

ENGELLİ VATANDAŞLARIMIZI ANLAMAKLA YÜKÜMLÜYÜZ

  • 0
  • 0
  • 4598

ÇAY DEYİP GEÇMEYİN!

  • 0
  • 0
  • 1900

KÜRESEL ISINMA NEDİR?

  • 0
  • 0
  • 2849

İNSANLIĞIN KORKULU RÜYASI SALGIN HASTALIKLAR

  • 0
  • 0
  • 5215

BU KİBİR, BU İNAT, BU HASET NEDEN?

  • 0
  • 0
  • 3591

SATMAKLA DA BİTMEZ Kİ!

  • 0
  • 0
  • 1819

TURAN NEDİR?

  • 0
  • 0
  • 2533

ANLAMLI SORULARA ANLAMLI CEVAPLAR

  • 0
  • 0
  • 2795

TÖRE

  • 0
  • 0
  • 2093

HAYDİ BİR KIYAMET KOPARALIM!

  • 0
  • 0
  • 2733

KIRMIZI IŞIK

  • 0
  • 0
  • 2530

NASIL BİR SENDİKA?

  • 0
  • 0
  • 8652

ETİ SENİN KEMİĞİ BENİM

  • 0
  • 0
  • 1903

HEM PERHİZ HEM DE LAHANA TURŞUSU

  • 0
  • 0
  • 1631

BU NE PERHİZ BU NE LAHANA TURŞUSU!

  • 0
  • 0
  • 1718

EĞİTİMİN RUHU

  • 0
  • 0
  • 1712

ÇAY,ZİHNİ DERİN VE ATATÜRK

  • 0
  • 0
  • 7553

BU ADAM BENİM DEDEM

VE BU VATAN İÇİN CANLARINI VEREN DEDELERİMİZ…

  • 0
  • 0
  • 4927

RAMAZAN-I ŞERİF AŞKINA

  • 0
  • 0
  • 3227

BABALAR GÜNÜ ANISINA:ÜÇ KALENDER İNSAN

  • 0
  • 0
  • 2291

YENİLERİ GELSİN!

  • 0
  • 0
  • 2741

İNSAN HAYATI VE DEVLETİN ÇEVRECİLİĞİ

  • 0
  • 0
  • 1722

BATI FAŞİZMİ VE TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİ

  • 0
  • 0
  • 1878

ÜSLUP MESELEZİ

  • 0
  • 0
  • 2040

SENDİKA NE İŞE YARAR

  • 0
  • 0
  • 2813

DEVLET BABA

  • 0
  • 0
  • 2020

KİM KAZANDI?

  • 0
  • 0
  • 1855

BİZİM SİYASETİMİZ:YEŞİL ALTIN

  • 0
  • 0
  • 1472

BİZİM KÖYÜN DELİLERİ

  • 0
  • 0
  • 2214

BIRAK CAHİL KALSIN

  • 0
  • 0
  • 2000

SU! ŞAKAYA GELMEZ!

  • 0
  • 0
  • 1919

BENİM KİM OLDUĞUMU BİLİYOR MUSUN?

  • 0
  • 0
  • 2280

EĞİTİM ŞART DA...

  • 0
  • 0
  • 3085