Bugün Rizelilerin karnını doyurduğu,çoluk çocuğunun rızkını kazandığı en temel geçim kaynağı çaydır.
Elbette ki bir bölgenin kaderini değiştiren böyle önemli bir konuyu birkaç satırla anlatmamız mümkün değildir. Ancak yazabileceğimiz şeyler çok sınırlı olsa da çayla ilgili bazı konulara değinmenin faydalı olabileceğini düşünüyorum.
45 Çaykur fabrikası olmak üzere toplamda yüzlerce fabrikada üretim yapıldığı ve işçisiyle çiftçisiyle 1 milyonun üzerinde insanın ekonomik olarak bağımlı olduğu çay, aynı zamanda dünyada yetiştirildiği sınırlı alanlar sebebiyle stratejik bir üründür.
Çay tarımı dolayısıyla bölgemize yılda yaklaşık 1 milyar doların üzerinde bir para girmektedir.
Çay sayesinde her evde bir-iki tane emekli vardır. Kısacası tarlası olsun olmasın, Çaykur’da çalışsın çalışmasın herkesin ekonomik faaliyetleri çaya bağlıdır.
Ayrıca çay, dünyada sudan sonra en fazla içilen ve içme alışkanlığı gittikçe artan bir gıda ve içecek maddesidir
Bizim için bu kadar önemli olan çay konusunda neler biliyoruz?
Bununla ilgili aklımıza ilk olarak, Rize’ye çayı getiren kişi olarak da bilinen Zihni Derin gelir. Sadece isim olarak bildiğimiz Zihni Derin kimdir ve çay için neler yapmıştır?
1880 yılında Muğla'da dünyaya geldi. Babası, Muğla'nın Kuloğulları ailesinden Mehmet Ali Bey'dir.1897'de Muğla İdadisi'ni, 1900 de Selanik Ziraat Ameliyat Mektebi'ni, 1904 yılında Halkalı Ziraat Mektebi Âlisi'ni bitirdi.
Ankara'da 1921 Nisanında ülkenin ekonomik ve sosyal sorunlarını görüşmek amacıyla bakanlık temsilciliklerinin katıldığı bir komisyonda İktisat Bakanlığı'nın temsilcisi olarak yer aldı.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi Muğla’da doğan ve devlet kademelerinde memur olarak çalışan Zihni Bey, durup dururken gidip Doğu Karadeniz’de çay tarımını geliştireyim dememiştir
Ekonomik olarak büyük sıkıntı yaşayan Doğu Karadeniz'de halka yeni iş imkanları yaratmak için 1923 yılında çay ve narenciye fidanlığı kurmak üzere bizzat Atatürk tarafından Rize'ye gönderilen Zihni Bey, hazineye ait Garal Tepesi'ndeki 15 dekarlık arazide çalışmalarına başladı.
1924'te Batum'u ziyaret ederek Ruslar tarafından kurulmuş olan çay bahçelerini, çay fabrikasını ve Astropikal Bitkiler Araştırma İstasyonu'nu inceledi. Beraberinde getirdiği çay tohumu ve fidanlarını narenciye ve bazı meyve çeşitlerini oluşturduğu fidanlığa dikti. Bölgenin iklim ve bölge yapısının çay yetiştirmeye uygun olduğu görüşüne vardı. Batum'dan fidan getirip halka dağıtma girişiminde bulundu ancak yeterli ilgi görmeyen bu ilk girişim başarısız oldu.
Ankara'daki görevinin başına dönen Zihni Derin, bu konu ile ilgili bir yasa teklifi hazırladı ve tasarı Atatürk’ün desteğiyle 6 Şubat 1924 tarih ve 407 sayıyla kanunlaştı. Kanun, Rize Vilayeti ile Borçka Kazasında; Fındık, Portakal, Limon, Mandalina, Çay Yetiştirilmesi Hakkındaki Kanun adıyla yürürlüğe girdi. Bu konu ile ilgili, o zamanın şartlarında bütçeden oldukça iyi bir pay ayrıldı.
1938'de Rize ve çevresinde kurulacak Ziraî Teşkilat'ta çay organizatörü unvanı ile çay üretiminin yaygınlaşması için yoğun olarak çalışan Zihni Derin 1945 yılında yaş haddi nedeniyle emekli olduktan sonra da Tarım Bakanlığı’nda organizatör olarak görev yapmaya devam etti.
1950 seçimlerinde Rize'den bağımsız milletvekili adayı oldu; ancak meclise giremedi.
1964 yılında Rize'de yapılan “Çayın 40. Yılı” törenlerine onur konuğu olarak çağrılan Zihni Derin, 25 Ağustos 1965’te Ankara'da hayata gözlerini yumdu.
