KARADENİZ Teknik Üniversitesi (KTÜ) Farabi Hastanesi Hematoloji Uzmanı Prof. Dr. Özlen Balta, pandemi döneminde, insanların hastanelere başvurmaktan çekinmesiyle anemi vakalarının sayısal olarak artmasına neden olduğunu belirterek, “Anemi sadece kişisel değil aynı zamanda toplumsal bir problemdir” dedi.

KTÜ Farabi Hastanesi Hematoloji Uzmanı Prof. Dr. Özlen Balta, dünyada sık görülen ‘anemi’ (kansızlık-demir eksikliği) hastalığına ilişkin açıklamalarda bulundu. Prof. Dr. Balta, koronavirüs pandemi döneminde, insanların hastanelere başvurmaktan çekinmesiyle, hasta ve hastalık riski taşıyan grupların, tanı ve tedavide geç kalmalarının yanı sıra ‘anemi’ vakalarının da sayısal olarak artmasına ve mevcut anemi hastalarının hastalıklarının daha da kötüleşmesine neden olduğunu söyledi.

‘ANEMİ, HALK SAĞLIĞI PROBLEMİDİR’
‘Anemi’yi halk sağlığı problemi olarak nitelendiren Prof. Dr. Balta, “Anemi yani halk arasında söylenen şekliyle kansızlık, kırmızı kan hücrelerinin normalden düşük olmasıdır. Bu, bir halk sağlığı problemidir ve düşük, orta ve yüksek gelişmişlik düzeylerindeki toplumların hepsi için bir sorundur. 2013 yılı verilerine göre dünyada, 1.93 milyon insanda anemi mevcuttu; bu da dünya nüfusunun yüzde 27’siydi. En sık görülen nedeni ise ‘Demir Eksikliği Anemisi’dir.

Bu durum, sosyo-ekonomik durum veya coğrafyadan bağımsız olarak en sık kadınlarda ve çocuklarda ortaya çıkar. Eldeki verilere bakacak olursak dünyada çocukların yüzde 42’sinde, gebe olmayan kadınların yüzde 29’unda ve gebe kadınların yüzde 38’inde anemi mevcuttur veya mevcut olacaktır” dedi.

‘KAN HÜCRELERİNİN YAPIMI İÇİN DEMİR GEREKLİDİR’
Demir eksikliğine değinen Prof. Dr. Balta, “Demir eksikliği, vücutta demir depolarının azalması ile diğer bir deyişle vücuda giren demir miktarının ihtiyaçtan az olması ile gelişir. En sık görülen nedenleri; bebek ve büyüme çağındaki çocukları ilgilendiren hızlı büyüme dönemleri, gebelik, adet kanamaları veya herhangi bir nedenle vücuttan dışarıya kanama olması, bağırsaktan demir emiliminin azalması veya vejetaryenlerde olduğu gibi demir alımının az olmasıdır. Kırmızı kan hücrelerinin yapımı için demir gereklidir. Demir depoları azaldığında, bu ihtiyaç karşılanamaz ve kan üretimi bozularak anemi gelişir” diye konuştu.

‘ANEMİ, TOPLUMSAL BİR PROBLEMDİR’
‘Anemi’nin sadece kişisel değil aynı zamanda toplumsal bir problem olduğunun altını çizen Prof. Dr. Balta şunları söyledi: “Vücuttaki demir eksikliği, kansızlık dışında başka sorunlara da yol açabilir. Çünkü demir, hücre yaşamı için olmazsa olmaz bir elementtir. Demir eksikliği hafif olsa bile yorgunluk, hayat kalitesinde bozulma, iş kapasitesinde azalma gelişir, kişinin bilişsel gelişimi bozulabilir ve bağışıklığı zayıflayabilir.

Gebelikte var olan demir eksikliği hem anne hem de bebek için çeşitli sıkıntılara yol açar. Halsizlik, yorgunluk, huzursuz bacak sendromu, baş ağrısı, saç dökülmesi, egzersiz toleransının azalması, egzersiz sırasında nefes darlığı, güçsüzlük, demir eksikliğinde sık gözlediğimiz belirtilerdir. Çok önemli bir bulgu, pika olarak adlandırdığımız kişinin; toprak, kâğıt, buz gibi, yiyecek dışı maddelere karşı duyduğu iştahtır. Bu durum, demir tedavisi uygulanması ile hızla kaybolur.

Tüm bu bulgular, anemi olmadan sadece demir eksikliğinde dahi meydana gelebilir ve demir tedavisi ile düzelir. Anemi hem çalışma kapasitesini azaltarak hem de sağlık giderlerini arttırarak ekonomik yük oluşturur. Yani anemi sadece kişisel değil aynı zamanda toplumsal bir problemdir”

‘TANI KADAR, NEDENİN TESPİTİ DE ÖNEMLİ’
‘Anemi’de tanı kadar, nedenin tespitinin de çok önemli olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Balta şöyle devam etti: “Demir eksikliği anemisinin tanısı için hemoglobin ve diğer kırmızı kan hücre sayıları ile ferritin ve diğer demir testlerinin, laboratuvar incelemesi yapılır.

Tanı kadar önemli olan bir diğer konu da altta yatan nedenin tespit edilmesi ve tedavisidir. Bunun için hastanın öyküsünün alınması ve muayene edilmesi gereklidir. Demir eksikliğinin nedeni bulunamamışsa endoskopi ve kolonoskopi gibi ilave tetkiklerin yapılması lazımdır. Çünkü özellikle kanser gibi hastalıklar atlanmamalı ve mümkünse erken dönemde tanısı konulup tedavisi yapılmalıdır. Bu kapsamda, tüm erkeklerde ve menopoz sonrası kadınlarda, demir eksikliği tespit edilmişsek mide-barsak sistemini olası bir kanser açısından tararız”

‘DİYET ALIŞKANLIKLARI DÜZENLENMELİDİR’
Diyet alışkanlıklarının düzenlenmesi uyarısında bulunan Prof. Dr. Balta, “Demir eksikliğinin tedavisi, koruyucu sağlık hizmetleri ile başlar. Bu kapsamda ülkemizde, bebeklik döneminden itibaren destekleyici olarak demir tedavileri uygulanmakta ve ayrıca tüm gebeler, hemoglobin ve serum demir değerleri ölçülerek takip edilmektedir. Demir eksikliğinin önlenmesi için diyet alışkanlıkları düzenlenmelidir. Bu kapsamda kırmızı et, karaciğer gibi demirden zengin besinler alınmalı, demir emilimini arttıran C vitamininden zengin sebze ve meyve tüketimi arttırılmalıdır. Ayrıca demir emilimini azaltacağı için çay ve kahve tüketimi kısıtlanmalıdır” ifadelerini kullandı.

Prof. Dr. Balta, “Demir eksikliği tedavisinde amacımız hem hemoglobin ve kırmızı kan hücre sayılarını normale getirmek hem de demir depolarını doldurmaktır. Demir ilacı, aç karına veya öğün aralarında alınmalıdır ve beraberinde demir emilimini bozacak kalsiyum içeren ilaçlar, süt ürünleri, çay, kahve gibi içeceklerin kullanımından kaçınılmalıdır. Ama maalesef ağızdan alınan demir ilacı; bulantı, kabızlık, ishal, kusma, ağızda metalik tat, dışkı renginin koyulaşması gibi birtakım yan etkilere neden olmakta ve zaman zaman kişinin tedaviyi kesmesi ile sonuçlanabilmektedir. Bu durumda başka tedavi seçeneklerimizin de olduğunu, kişinin kendi başına tedaviyi kesmek yerine bu sorunları doktoruyla tartışmasını ve alternatif tedavi yöntemlerini kullanmasını öneriyoruz” dedi.