Dünya genelinde her yıl yaklaşık 60 bin kişi kuduz nedeniyle hayatını kaybederken, Türkiye'de de Sağlık Bakanlığına yılda yaklaşık 250 bin kuduz şüphelisi başvuru yapıyor.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, her yıl dünyada yaklaşık 60 bin kişi, kuduz nedeniyle yaşamını yitiriyor.

İnsan vakalarının çoğuna kuduz köpekler sebep olurken, kuduz özellikle Asya ve Afrika kıtalarında yaygın görülüyor. Her yıl Asya'da yaklaşık 35 bin, Afrika'da ise 21 bin kişinin kuduza yakalandığı tahmin ediliyor.

DSÖ tarafından hazırlanan küresel stratejik planla 2030'a kadar köpek kaynaklı kuduzdan insan ölümlerinin sona erdirilmesi hedefleniyor.

Türkiye'de ise Sağlık Bakanlığına yılda yaklaşık 250 bin kuduz şüphelisi başvuru yaparken, bu kişiler, derhal aşı programına alınıyor.

Bakanlıktan alınan bilgiye göre, kuduza ilişkin merak edilen soru ve cevaplar şöyle:

"1- Kuduz nasıl bulaşır?

Kuduz bir hayvanın, ısırması veya tırmalaması, salyasının sıyrık veya çatlak deriye, göz, ağız ve burna temas etmesi, etinin ve sütünün çiğ olarak tüketilmesi ile hastalık bulaşır.

2 - Kuduza yakalanma ihtimali olan hayvan türleri nelerdir?

Köpek, kedi, keçi, at, eşek, inek gibi evcil hayvanlar ile kurt, tilki, çakal, domuz, ayı, sansar, kokarca, gelincik, kirpi, köstebek gibi yabani hayvanlardır.

3 - Kuduz riskli temasa neden olan hayvanlarda gözlem süresi var mı, varsa ne kadar?

Kedi ve köpeklerde 10 gün gözlem önerilir. Kedi ve köpek dışında hayvanlarda böyle bir süre verilemez ve gözlem önerilmez.

4 - Kuduzun belirtileri nelerdir?

Hayvanlarda kuduz belirtileri, hayvanın huyunda veya hareketlerinde değişimler, korkaklık, sinirlilik ve saldırganlık şeklinde görülebilir. Hayvanda genellikle şiddetli ısırma isteği bulunur. Vücudunda felçler, yutkunma güçlüğü, salya akması, kasılmalar görülebilir. Bu belirtileri gösteren hayvanlardan uzak durulmalı ve en kısa sürede il/ilçe Tarım ve Orman Müdürlüklerine haber verilmelidir.

İnsanlarda kuduz belirtileri, ısırılan vücut bölgesinde duyu değişikliği, felç, yutma güçlüğü, sudan korkma, bilinç kaybı, kasılmalar, kaygı bozukluklarıdır.

5 - Kuduz hastalığının tanısı nasıl konulur?

Kuduz hastalığının kesin tanısı laboratuvar teşhisiyle konulmaktadır.

6 - Kuduzun tedavisi nasıldır?

Kuduz, kliniği geliştikten sonra ölümle sonuçlanan bir hastalık olup hastalığın tedavisi bulunmamaktadır. Ancak belirtilen kuduz bulaşma yollarından birine maruz kalınmışsa kuduzu önlemek amacıyla kişi sağlık kuruluşuna mutlaka müracaat etmelidir. Sağlık kuruluşunda planlanan kuduz aşısı gibi önleyici uygulamalarla kuduzun önlenebildiği unutulmamalıdır.

7 - Kuduzdan korunmak için neler yapılır?

Kuduz ölümle sonuçlanan bir hastalık olduğundan korunma yaklaşımları hayat kurtarıcıdır. Bu nedenle yara veya ısırık bölgesi vakit kaybedilmeden bol su ve sabunla iyice yıkanmalı. ​Göz, ağız veya burun kuduz riskli temasa maruz kaldıysa bol su ile yıkanmalı. En kısa sürede sağlık kuruluşuna müracaat edilmeli, hekimin düzenleyeceği aşılama programı aksatılmadan uygulanmalı. Evcil hayvanlar kontrol altında tutulmalı, özellikle geceleri serbest bırakılmamalı. Kedi ve köpeklere her yıl mutlaka kuduz aşısı yaptırılmalı.

Çevrede hasta, garip davranış sergileyen veya ölmüş hayvanların görülmesi halinde bunlara yaklaşılmamalı ve ilgili yerler haberdar edilmeli. Kuduz riski olan hayvanlarla sık temas eden kişilere temas öncesi aşılama, kuduz riskli teması olanlara da hekim değerlendirmesine göre temas sonrası kuduz aşılaması uygulanmalı.

8 - Kuduz riskli temasa maruz kalan kişiye ne zaman aşı başlanmalıdır?

Kuduz riskli temasa maruz kalan kişiye aşılamaya olabildiğine erken başlanmalıdır.

9 - Kuduz aşısı kimlere yapılır?

Kuduz aşısı kuduz riskli temasa maruz kalmış çocuk ve hamile dahil herkese yapılır.

10 - Kuduz aşılaması devam eden kişi, yeni bir temasa maruz kalırsa ne yapılır?

Kuduz riskli temas sonrası aşılaması devam eden kişi bu sırada yeni bir riskli teması olmuşsa aşılama şeması aynı şekilde sürdürülür.

11- Temas öncesi aşılama kimlere yapılır?

Kuduz araştırma laboratuvarı, kuduz aşısı üretiminde çalışanlar gibi kuduz açısından yüksek riskli işlerde çalışanlara, veteriner hekimler, hayvan bakıcıları, hayvan barınaklarında çalışan personel, mağara keşfi konusunda çalışanlar ve yarasa kolonileri üzerinde çalışanlar ve kuduz riski olan hayvanlarla sık temas eden yüksek risk taşıyan kişilere, yaban hayat ile temas riski yüksek olan doğa sporları yapanlara, köpek kuduzunun yüksek olduğu ve kuduz riskli temas halinde uygun tıbbi yaklaşımın verilemeyeceği bölgelere seyahat edenlere temas öncesi aşı yapılmalı.

12 - Kuduz aşısı uygulanması gerektiren durumlar nelerdir?

Köpek, kedi, sığır gibi kuduza yakalanma ihtimali olan hayvanların ısırıkları, yeri ne olursa olsun kuduz için risk oluşturur. Isırık dışında kuduz olma ihtimali bulunan hayvanın tırmalaması, salya, tükürük, hayvanlara ağız yoluyla verilen canlı aşı yemleri gibi mikroplu olabilecek materyalin, vücuttaki açık yara ve ağız, burnun içi, mide ve bağırsak gibi alanlarını döşeyen zar tipi temas da risk oluşturur. Kuduz riskli temas sonrası aşılamaya olabildiğince erken başlanmalı.

Kuduzda kuluçka süresi çok değişken olduğundan, kuduz riskli temas sonrası aradan geçen süreye bakılmaksızın temas kategorize edilerek uygun aşılamaya başlanmalı. Doktor tarafından belirlenen takvime uyularak kuduz aşıları gününde yaptırılmalı.

13 - Kuduz aşısı uygulaması gerektirmeyen durumlar nelerdir?

Türkiye'de ve dünyada bugünkü verilerle fare, sıçan, sincap, hamster, kobay, gerbil, tavşan, yabani tavşan ısırıklarında insana kuduz geçişi gösterilmemiştir.

​Yılan, kertenkele, kaplumbağa tarafından ısırılma, kümes hayvanları ısırıkları, sağlam derinin yalanması, hayvana dokunma veya besleme, bilinen ve halen sağlam bir kedi veya köpek tarafından 10 günden daha önce ısırılma veya temas, daha sonra kuduz olduğu anlaşılan bir hayvanı besleme, kan, süt, idrar ve feçesiyle sağlam derisinin temas etmiş olması, pişmiş etinin yenmesi, kaynatılmış sütünün içilmesi veya bu sütle yapılan süt ürünlerinin tüketilmesi durumunda ayrıca kuduz hastasına rutin bakım yapan sağlık personeline riskli teması olmadıkça kuduz aşısı yapılmasına gerek yoktur."